स्कुल गएको दिन स्कुलबाट फर्किएपछि र स्कुल नगएको दिन बिहान ९ देखि साँझ ५–६ बजेसम्म केटाकेटी भएका घरको गाई बाख्रा चराउने जिम्मा केटाकेटीलाई नै हुन्थ्यो । सुनसरी जिल्लाको डुम्राहा गा.वि.स. ३, खोरियाका केटाकेटीको चरन बाली लागेको बेला सेरा खोला पारी र नलागेको बेला बाद (खेत)मा हुन्थ्यो । अहिले सम्झिँदा त्यो २०५१ को निर्वाचनको बेला रहेछ । गाईलाई धामीको घाट तारेर बाख्रा वारी नै चराउँदै खेल्दै गथ्र्यौं । सामान्यतयाः खेलिने छोइ डुम (अहिले विश्लेषण गर्दा बाल मस्तिष्कमा जातीय छुवाछुतको बिजारोपण गर्न यो खेल सशक्त रहेको भान हुन्छ), आसपास (लुकामारी), तित्ति (घ्वाईँ), दश खोपी, गट्टी, डोरी (स्किपिङ्), चुंगी, पौडी छोडेर यतिबेला हाम्रो खेल बनेको थियो तानातानी (दुई समूह बनाई प्रत्येक समूहका सदस्यहरु एकको कम्मरमा अर्कोले समाएर दुबै एकले अर्को समूहको व्यक्तिलाई आफूपट्टी तान्ने खेल) ।
यदाकदा अरु बेला पनि खेलिने यो खेलमा नयाँ चिज थपिएका थिए टिका र ब्याच । दिनभरी कुन्नी कता गएर आउने, बाबु, दाजु, काका, मामाहरुले ल्याउने विभिन्न रंग (रंग बिर्सिएँ) र चित्र भएका ति टिका र ब्याच हाम्रो खेलको पक्ष निर्धारक हुन्थे । एउटा हातको सिर्कनाले गाईबाख्रा धपाउँदै अर्को हातमा तिनै टिका र ब्याच मुठ्याएर घरबाट निस्किँदा मनमा कुत्कुती हुन्थ्यो, आज कोसँग धेरै होला ? अनि कोसँग रुखवाला होला, कोसँग सूर्यवाला होला ? आफूसँग भएको चित्र हुने साथीहरु बलियो बलियो परे हुने !
यस्तै यस्तै सोच्दै घरबाट निस्किएर सबैका जेरमा मिसिँदै घाटसम्म पुग्दा कोसँग कुन चित्र छ, लगभग थाहा भइसक्थ्यो । हेइट्, हुइट् गर्दै गाईका जेरलाई पानी पनि खान नदिई खोला तारेपछि आ आफ्ना टिका र ब्याच देखाउने कार्यक्रम हुन्थ्यो । त्यही भिडबाट कुन्नी कसले अथ्र्यायो कुन्नी, रुख भनेको कांग्रेस र सूर्य भनेको त एमाले पो अरे ! भन्न जानिराखेको रुख र सूर्य बदलिएर कांग्रेस र एमाले भएपछि नयाँ नाम सम्झिनै निक्कैबेर लाग्यो । नाम बिस्तारै याद हुँदै गयो तर खेल भने सुरु भइहाल्यो ।
आफूसँग सूर्य भएकाहरु एकातिर र रुख भएकाहरु अर्का तिर छुट्टियौं । आफूसँग केही नभएकाहरुलाई दुई मध्ये जसले सक्छ उसैले फकाएर, घुक्र्याएर, धम्क्याएर जसरी सकिन्छ उसरी आफूतिर लान्थे । कसैकसैसँग सायद अरु पनि चित्र हुन्थे क्यारे ! तर उनीहरुको संख्या कम हुने भएकाले कि नखेली बस्नुपर्थ्यो, कि खेल्न तयार समूहमध्ये एउटाको पक्षमा जानुपर्थ्यो । त्यसपछि सबैले आ आफ्नो पक्षको ब्याच छातीमा पर्नेगरी लुगामा खिप्ने र टिका निधारमा लगाउने गर्नुपर्थ्यो ।
यति गरिसकिएपछि भुईँमा लामो धर्का कोरिन्थ्यो अनि सुरु हुन्थ्यो तानातानी । यसरी तान्दा हार्ने पक्षको जति जनालाई तानेर कोरिएको धर्कोबाट आफू पट्टी पारिन्थ्यो, ती आफ्नो पार्टीका हुन्थे । यसरी तान्ने क्रममा झ्याली भएको भएर वा अर्को पक्षको फकाइमा लागेर आफ्नो समूहकाले पार्टी बदल्न पनि सक्थे । यसरी फकिएर पार्टी बदल्नेसँग पहिलो पार्टीकाहरु खुब रिसाउँथे । कति त बोल्दैन पनि थिए र आफ्नो पक्षका अरुलाई पनि ऊसँग नबोल्न उर्दी जारी हुन्थ्यो । उर्दीको विरुद्धमा कोही गएको थाहा पाएमा ऊ पनि समूहबाट बहिस्कृत हुन्थ्यो, ऊसँग पनि नबोल्न बाँकीलाई उर्दी जारी हुन्थ्यो । तानातानी खेल त्यतिखेरसम्म जारी रहँन्थ्यो जतिबेलासम्म दुईमध्ये एक पक्षमा एकजनासम्म पनि बाँकी हुन्थ्यो । यसरी तानिएर अर्को पार्टीबाट आएकालाई सबैभन्दा पछाडी राखिन्थ्यो, किनकि अगाडी राख्यो भने आफ्नो पहिलेको पार्टीलाई जिताउन उताबाट तान्नु साटो आफैं उतै तानिने कोशिस गर्छ भन्ने मान्यता राखिन्थ्यो ।
एक पटक जित हार भइसकेपछि फेरी पूर्ववत् रुपमै पार्टी गठन हुन्थ्यो र अघि हार्नेले अब कसरी जित्ने भन्ने रणनीति बनाउँथ्यो । यसरी दिनभरी यही खेल जारी रहँन्थ्यो । अन्त्यमा कुन पार्टीले कति पटक जित्यो ? कसले झेली गर्यो ? के गरेको भए के हुन्थ्यो ? कसको के कमजोरी रह्यो भन्ने विषयमा विवादसँगै समिक्षा गर्दै गाई बाख्रा लिएर घर फर्किन्थ्यौं ।
त्यसको केही दिनमा दिनभरी रेडियो नेपालले फलानो ठाउँमा फलानो पार्टीका उमेदवार फलानाको यति भोट, तिलानाको यति भोट भन्न थाल्थ्यो । बा, दाजु, काका, हजुरबाहरु घरमा रेडियो हुने एक्लाएक्लै र नहुने हुनेका घरमा भेला भएर रेडियोमा कान थापेर बस्थे । यसरी सुन्न पनि सकेसम्म आफ्नो पक्षको पार्टीमा भोट हाल्नेकै घरमा जान्थे । किनकि हामीलाई थाहा हुन्थ्यो नि त उनीहरुमध्ये कसका छोराछोरी (हाम्रा साथीहरु) का हातमा कुनकुन चित्र थियो । घरका आमा, काकीहरुलाई ति सप्पैलाई चिया र खाजा बनाएर खुवाउने, घाँस काट्ने, भान्सा, गाईबाख्रा, केटाकेटी सबैको चटारो थपिन्थ्यो ।
अरु नेताको त्यत्ति हेक्का छैन । चक्रप्रसाद बास्तोला, विजय गच्छेदार भनेको चाहीँ अझै पनि याद आउँछ । प्राय उनीहरुले नै जित्थे कि क्या हो ! रेडियोले फलाक्न छाडेपछि गाउँ एक पटक आँधी आउनु अघिको शुन्यता झैं शुन्य हुन्थ्यो । एक हुल गाउँलेको सासै बन्द भयो कि जस्तो हुन्थ्यो भने एक हुल त गावैं छोडेर कतै ठूलो सहरमा जाने तयारीमा पो छन् कि जस्तो हुन्थ्यो । हामी केटाकेटी भने ति टिका र ब्याच हराएर नसकिउञ्जेल खेल जारी राख्थ्यौं ।
यदाकदा अरु बेला पनि खेलिने यो खेलमा नयाँ चिज थपिएका थिए टिका र ब्याच । दिनभरी कुन्नी कता गएर आउने, बाबु, दाजु, काका, मामाहरुले ल्याउने विभिन्न रंग (रंग बिर्सिएँ) र चित्र भएका ति टिका र ब्याच हाम्रो खेलको पक्ष निर्धारक हुन्थे । एउटा हातको सिर्कनाले गाईबाख्रा धपाउँदै अर्को हातमा तिनै टिका र ब्याच मुठ्याएर घरबाट निस्किँदा मनमा कुत्कुती हुन्थ्यो, आज कोसँग धेरै होला ? अनि कोसँग रुखवाला होला, कोसँग सूर्यवाला होला ? आफूसँग भएको चित्र हुने साथीहरु बलियो बलियो परे हुने !
यस्तै यस्तै सोच्दै घरबाट निस्किएर सबैका जेरमा मिसिँदै घाटसम्म पुग्दा कोसँग कुन चित्र छ, लगभग थाहा भइसक्थ्यो । हेइट्, हुइट् गर्दै गाईका जेरलाई पानी पनि खान नदिई खोला तारेपछि आ आफ्ना टिका र ब्याच देखाउने कार्यक्रम हुन्थ्यो । त्यही भिडबाट कुन्नी कसले अथ्र्यायो कुन्नी, रुख भनेको कांग्रेस र सूर्य भनेको त एमाले पो अरे ! भन्न जानिराखेको रुख र सूर्य बदलिएर कांग्रेस र एमाले भएपछि नयाँ नाम सम्झिनै निक्कैबेर लाग्यो । नाम बिस्तारै याद हुँदै गयो तर खेल भने सुरु भइहाल्यो ।
आफूसँग सूर्य भएकाहरु एकातिर र रुख भएकाहरु अर्का तिर छुट्टियौं । आफूसँग केही नभएकाहरुलाई दुई मध्ये जसले सक्छ उसैले फकाएर, घुक्र्याएर, धम्क्याएर जसरी सकिन्छ उसरी आफूतिर लान्थे । कसैकसैसँग सायद अरु पनि चित्र हुन्थे क्यारे ! तर उनीहरुको संख्या कम हुने भएकाले कि नखेली बस्नुपर्थ्यो, कि खेल्न तयार समूहमध्ये एउटाको पक्षमा जानुपर्थ्यो । त्यसपछि सबैले आ आफ्नो पक्षको ब्याच छातीमा पर्नेगरी लुगामा खिप्ने र टिका निधारमा लगाउने गर्नुपर्थ्यो ।
यति गरिसकिएपछि भुईँमा लामो धर्का कोरिन्थ्यो अनि सुरु हुन्थ्यो तानातानी । यसरी तान्दा हार्ने पक्षको जति जनालाई तानेर कोरिएको धर्कोबाट आफू पट्टी पारिन्थ्यो, ती आफ्नो पार्टीका हुन्थे । यसरी तान्ने क्रममा झ्याली भएको भएर वा अर्को पक्षको फकाइमा लागेर आफ्नो समूहकाले पार्टी बदल्न पनि सक्थे । यसरी फकिएर पार्टी बदल्नेसँग पहिलो पार्टीकाहरु खुब रिसाउँथे । कति त बोल्दैन पनि थिए र आफ्नो पक्षका अरुलाई पनि ऊसँग नबोल्न उर्दी जारी हुन्थ्यो । उर्दीको विरुद्धमा कोही गएको थाहा पाएमा ऊ पनि समूहबाट बहिस्कृत हुन्थ्यो, ऊसँग पनि नबोल्न बाँकीलाई उर्दी जारी हुन्थ्यो । तानातानी खेल त्यतिखेरसम्म जारी रहँन्थ्यो जतिबेलासम्म दुईमध्ये एक पक्षमा एकजनासम्म पनि बाँकी हुन्थ्यो । यसरी तानिएर अर्को पार्टीबाट आएकालाई सबैभन्दा पछाडी राखिन्थ्यो, किनकि अगाडी राख्यो भने आफ्नो पहिलेको पार्टीलाई जिताउन उताबाट तान्नु साटो आफैं उतै तानिने कोशिस गर्छ भन्ने मान्यता राखिन्थ्यो ।
एक पटक जित हार भइसकेपछि फेरी पूर्ववत् रुपमै पार्टी गठन हुन्थ्यो र अघि हार्नेले अब कसरी जित्ने भन्ने रणनीति बनाउँथ्यो । यसरी दिनभरी यही खेल जारी रहँन्थ्यो । अन्त्यमा कुन पार्टीले कति पटक जित्यो ? कसले झेली गर्यो ? के गरेको भए के हुन्थ्यो ? कसको के कमजोरी रह्यो भन्ने विषयमा विवादसँगै समिक्षा गर्दै गाई बाख्रा लिएर घर फर्किन्थ्यौं ।
त्यसको केही दिनमा दिनभरी रेडियो नेपालले फलानो ठाउँमा फलानो पार्टीका उमेदवार फलानाको यति भोट, तिलानाको यति भोट भन्न थाल्थ्यो । बा, दाजु, काका, हजुरबाहरु घरमा रेडियो हुने एक्लाएक्लै र नहुने हुनेका घरमा भेला भएर रेडियोमा कान थापेर बस्थे । यसरी सुन्न पनि सकेसम्म आफ्नो पक्षको पार्टीमा भोट हाल्नेकै घरमा जान्थे । किनकि हामीलाई थाहा हुन्थ्यो नि त उनीहरुमध्ये कसका छोराछोरी (हाम्रा साथीहरु) का हातमा कुनकुन चित्र थियो । घरका आमा, काकीहरुलाई ति सप्पैलाई चिया र खाजा बनाएर खुवाउने, घाँस काट्ने, भान्सा, गाईबाख्रा, केटाकेटी सबैको चटारो थपिन्थ्यो ।
अरु नेताको त्यत्ति हेक्का छैन । चक्रप्रसाद बास्तोला, विजय गच्छेदार भनेको चाहीँ अझै पनि याद आउँछ । प्राय उनीहरुले नै जित्थे कि क्या हो ! रेडियोले फलाक्न छाडेपछि गाउँ एक पटक आँधी आउनु अघिको शुन्यता झैं शुन्य हुन्थ्यो । एक हुल गाउँलेको सासै बन्द भयो कि जस्तो हुन्थ्यो भने एक हुल त गावैं छोडेर कतै ठूलो सहरमा जाने तयारीमा पो छन् कि जस्तो हुन्थ्यो । हामी केटाकेटी भने ति टिका र ब्याच हराएर नसकिउञ्जेल खेल जारी राख्थ्यौं ।
